رضا زمانی

فونتیک زبان انگلیسی و مهم‌ترین نکات آن

قبل از آنکه درباره صدای تلفظ کلمات انگلیسی (پرونانسیشن انگلیسی) صحبت کنیم و بدانیم فونتیک چیست، باید قانونی کلی را درباره بیشتر زبان ها بدانیم:

با وجود پیشرفت فراوان زبان‌های مختلف در دنیا، هنوز هم کمتر زبانی پیدا می‌شود که دیکته آن با تلفظ‌هایش تطابق کامل داشته باشد.

منظور از تطابق این است که برای مثال در زبان آلمانی، یک سری قوانین برای تلفظ کلمات وجود دارند که در جلسه اول کلاس به شما آموزش داده می‌شوند، و از آن به بعد خواهید توانست هر متن آلمانی را با تلفظ صحیح بخوانید، حتی اگر یک کلمه از آن را متوجه نشوید!

اما در انگلیسی و بیشتر زبان‌های دنیا، از این خبرها نیست! تلفظ ها در زبان انگلیسی کاملا حفظی هستند و هیچ قانون صد درصدی وجود ندارد که بگوید فلان حرف همیشه فلان صدا را دارد. بنابراین چاره‌ای نیست جز اینکه تلفظ های انگلیسی زبانان را “تقلید کنیم”.

آموزش فونتیک زبان انگلیسی:

اصلی ترین راه اینکه بدانیم الفبای فونتیک انگلیسی چیست و کلمات در زبان انگلیسی چطور تلفظ می‌شوند، شناخت و استفاده از علائم تلفظ انگلیسی کلمات (Phonetic Symbols) می باشد.

اگر از دیکشنری‌ های انگلیسی به انگلیسی استفاده می‌کنید، به احتمال زیاد به علائم فونتیک های انگلیسی برخورده‌اید. حتما می‌دانید که نشانه های فونتیک (علائم آوایی زبان انگلیسی و یا علائم فونتیک انگلیسی) طرز صحیح تلفظ (Pronunciation) یک کلمه (پرنانسیشن در زبان انگلیسی) را نمایش می‌دهند. شاید خیلی به آنها توجه نکرده باشید چون معنی کلمه برای شما مهم‌تر بوده، شاید هم تلفظ آن کلمه را از قبل می‌دانسته‌اید و نیازی نداشتید دوباره آن را چک کنید! حتی شاید هم تلفظ آن را حدس زده باشید و دیکشنری را گذاشته باشید کنار!

از آنجا که در بسیاری از آموزشگاه‌ها و کتاب‌های آموزش زبان انگلیسی تاکید چندانی روی آموزش فونتیک انگلیسی نشده و بیشتر از روش‌های گوش کردن و تکرار برای آموزش تلفظ‌ها استفاده می‌شود، تصمیم گرفتیم کمی بیشتر و تخصصی‌تر به این موضوع بپردازیم. با ما همراه باشید!

چطور باید نشانه‌های فونتیک زبان انگلیسی را به صدا تبدیل کرد؟

در ابتدا، جواب به این سوال به نظر ساده می‌آید. مگر هدف اصلی از اختراع الفبا تبدیل صداها به نشانه‌ها نبوده است؟

اما در واقع، موضوع کمی پیچیده‌تر از این حرف‌ها است.

در مثال برای فونتیک، حرف a را در زبان انگلیسی در نظر بگیرید. این حرف در کلمات change ،ball و hand به چشم می‌خورد که در هر کلمه صدای متفاوتی دارد. گاهی اوقات دو حرف با هم استفاده می‌شوند و یک صدا تولید می‌کنند، مثل th در کلمه thing. گاهی هم یک حرف دو صدای مختلف را همراه با هم دارد، مثل x در کلمه example.

این موضوع در زبان فارسی هم وجود دارد. “خواهر” درست است یا “خاهر”؟ چه دلیلی وجود دارد که ث، س و ص هر سه یک صدا داشته باشند؟ چرا در آخر کلمه “نامه”، صدای ه‍ به گوش نمی‌رسد؟

برای حل این مسئله، در ابتدا باید چیزی را تعریف کنیم به نام phoneme یا همان واج. واج ها “واحدهای کوتاه صدا هستند که تلفظ خود را داشته و وقتی در کنار هم قرار می‌گیرند می‌توانند صدایی ترکیبی تولید کنند. اگر برای هر واج یک نشانه تعریف کنیم، با قرار دادن نشانه‌ها کنار هم خواهیم توانست تلفظ صحیح یک کلمه را پیدا کنیم.

واج‌ها در زبان انگلیسی به دو دسته صدادار (Vowels) و بی صدا (Consonants) تقسیم می‌شوند.

واج‌های صدادار (VOWELS)

• در ابتدا، به این نکته توجه کنیم که واج ها ممکن است با نشانه‌هایی شبیه به حروف انگلیسی نمایش داده شوند، اما در واقع ربطی به آنها ندارند. برای مثال، واج /e/ که صدای “اِ” می‌دهد ربطی به حرف e ندارد که ممکن است در کلمات گوناگون به شکل‌های مختلف تلفظ شود.

واج ها و نشانه‌های نوشتن فونتیک کلمات انگلیسی همیشه در بین دو خط مایل / …../ قرار می‌گیرند.

برویم سراغ اصل مطلب!

• ارتفاع زبان و میزان باز شدن دهان

بیایید موقعیت زبان را در دهان در نظر بگیریم. وقتی که هر یک vowel ها را تلفظ می‌کنید، زبان شما ممکن است در جاهای مختلفی قرار گیرد. وقتی که صدای “آ” را در هنگام خواندن کلمه saw ادا می‌کنیم، زبان کمتر به سقف دهان چسیده تا وقتی که در کلمه sing صدای “ای” درمی‌آوریم (امتحان کنید!).

بسته به موقعیت عمودی زبان، واج‌های صدادار به سه دسته بالا (مثل /:i/ و /:u/)، وسط (مثل /e/ و /o/) و پایین (مثل /a/) تقسیم می‌شوند.

مسئله را می‌شود به شکل دیگری هم مطرح کرد. وقتی می‌گویید father، دهان شما بازتر از زمانی است که می‌گویید rude. از این نظر، همین واج ها را می‌شود به سه دسته بسته (مثل /:i/ و /:u/)، وسط (مثل /e/ و /o/) و باز (مثل /a/) تقسیم کرد. به عبارت دیگر، کلمات “بسته” و “بالا” درست یک معنی دارند. کلمات “باز” و پایین” هم همینطور.

• جلو یا عقب بودن زبان

وقتی می‌خواهید بگویید sing، زبان شما به جلوی دهان نزدیک‌تر است تا وقتی می‌گویید door (باز هم امتحان کنید!). اگر از این منظر به موضوع نگاه کنیم، واج‌ها می‌توانند به سه دسته جلو (مثل /:i/ و /e/)، وسط (مثل /a/) و عقب (مثل /o/ و /:u/) تقسیم بندی شوند.

ترکیب ویژگی‌ها و ساخت واج‌های جدید در فونتیک حروف انگلیسی

اگر این دو ویژگی اصلی (موقعیت افقی و عمودی زبان) را کنار هم بگذاریم، می‌توانیم به صداهای پیچیده‌تری برسیم. به این جدول نگاه کنید:

	جلو	وسط	عقب
بسته	i:, ɪ	–	u:, ʊ
نیمه باز	ɛ, e	ə	ɔ:, o
باز	æ	a	ɑ

شناخت واج‌های صدادار

بهترین راه شناختن این صدای کلمات انگلیسی، استفاده از کلمات آشنا در زبان انگلیسی است. در پایین مثال هایی برای فونتیک های زبان انگلیسی آورده شده، به آنها دقت کنید:

نشانه فونتیک	صدا	مثال
/ɪ/	صدای “ای” کوتاه	sit
/ɛ/	صدای ” اِ ” کوتاه	let
/æ/	صدای ” اَ “	math
/ə/	صدای بسیار کوتاه بین ” اَ ” و ” اِ ” که اصطلاحا به آن “شوا” می‌گویند	reduction
/ɑ/	صدای ” آ “	father
/:ɔ/	صدای ” اُ ” کشیده	ought
/ʊ/	صدای “او” کوتاه	book
/:i/	صدای “ای” کشیده	seem
/e/	صدای ” اِ ” کشیده	say
/a/	صدای ” آ ” کشیده	aisle
/o/	صدای ” اُ ” کوتاه	low
/:u/	صدای ” او ” کشیده	soon

واج‌های بی صدا (Consonants)

دسته‌بندی‌های واج‌های بی صدا بسته به مناطق مختلف داخل دهان بسیار پیچیده‌تر هستند. اگر بخواهیم در اینجا درباره آنها صحبت کنیم، لازم خواهد بود کلی کلمات عجیب و غریب و تخصصی به میان بیاوریم که تنها مطلب را طولانی کرده و احتمالا حوصله شما را سر خواهند برد. اگر همچنان علاقه دارید درباره این دسته‌بندی‌ها بیشتر بدانید، می‌توانید نوشته داخل ویکی‌پدیای فارسی درباره جایگاه تولید را مطالعه کنید.

به هر حال، واج‌های بی صدا در جدول زیر را به همراه مثال‌هایی آورده‌ایم:

نشانه فونتیک	صدا	مثال
/m/	صدای “م”	more
/n/	صدای “ن”	none
/ŋ/	صدای “ن” خفیف، بدون صدای “گ”	sing
/p/	صدای “پ”	pet
/b/	صدای “ب”	bag
/t/	صدای “ت”	talk
/d/	صدای “د”	dog
/k/	صدای “ک”	cat
/g/	صدای “گ”	go
/f/	صدای “ف”	fish
/v/	صدای “و” به شکلی که ما در فارسی تلفظ می‌کنیم. دندان‌های بالا به لب پایین می‌چسبند.	vase
/w/	صدای “و” شبیه به شکلی که عرب‌ها تلفظ می‌کنند، یعنی با لب‌های غنچه شده	what
/θ/	صدایی شبیه به “ث” که از میان نوک زبان و دندان‌های بالایی تولید می‌شود.	thing
/ð/	صدایی شبیه به “ذ” عربی که از میان نوک زبان و دندان‌های بالایی تولید می‌شود.	that
/s/	صدای “س”	said
/z/	صدای “ز”	prize
/ʃ/	صدای “ش”	sharp
/ʒ/	صدای “ژ”	pleasure
/h/	صدای “ه”	hat
/tʃ/	صدای “چ”	cheek
/dʒ/	صدای “ج”	jaw
/j/	صدای “ی” (در بعضی از دیکشنری ها به شکل /y/ هم نوشته می‌شود	yes

لازم به ذکر است که صداهای “خ” و “ق” در زبان انگلیسی وجود ندارند. انگلیسی زبان‌ها معمولا به صورت ناخودآگاه “ق” را به “ک” تبدیل کرده و در صورت لزوم، “خ” را با صورت /x/ می‌نویسند. مثل کلمه loch که به اسکاتلندی معنی دریاچه داده و “لاخ” تلفظ می‌شود.